Doğal gazı ülkemiz, Ukrayna, Bulgaristan yoluyla Rusya’dan, sıvılaştırılmış olarak(LNG) deniz yoluyla Cezayir ve Nijerya’dan temin etmektedir. Deniz yoluyla gelen LNG Gazlaştırma Terminalinde işletmeye alınıp ana iletim hattına 75 bar basınçla enjekte edilir. İletim hattından RMS istasyonlarına iletilen gaz 20 bar’a kadar düşürülür. Buradan ana ve ara çelik dağıtım hatlarıyla bölge regülatörlerine iletilir. Bölge regülatörlerinde 4 bar’a düşürülerek PE hatlar vasıtasıyla servis regülatörlerine iletilen gaz basıncı burada 21mbar veya 300mbar’a kadar düşürülerek tüketicinin kullanımına sunulmaktadır.
Şehir gaz sistemini 3 ana başlık altında toplanabilir:
1- Yüksek basınç şehir ana hattı
2- Dağıtım şebekesi
3- Servis hatları
Yüksek basınç şehir ana hattı, doğalgaz iletim hattı ile dağıtım şebekesi arasındaki hattır. Bu hat genelde besleyici görevi yapan, ilin plato dönemdeki maksimum gaz ihtiyacını karşılayabilecek ekonomik boyuta sahiptir.
Yüksek basınç hattı, şehir ana dağıtım istasyonlarından 16 ve 34 barlık yüksek basınçla başlayıp bölge reglaj istasyonlarında son bulan çeşitli boyutlarda kaynaklı çelik borulardan oluşmaktadır.
Bölge regülatör istasyonları, yüksek basınç şehir ana hattından gelen gazın basıncını düşürerek dağıtım şebekesine veren istasyonlardır. Bu istasyonların kapasiteleri bulunduğu bölgenin gerekli gaz ihtiyacını karşılayacak kapasitede olmalıdır.
Bir ana regülatör hattı ki bu hat; vana, filtre, regülatör gibi ekipmanları içerir. Bir yedek hat ve bir de by-pass hattına sahip olan bölge reglaj istasyonları, beton kaide üzerine oluşturulmuş galvanize çelik veya alüminyum alaşımından yapılmış kapalı kabinlerdir ( Ana regülatör hattıyla aynı ekipmanlara sahip yedek regülatör hattı,
stand-by olarak çalışır).
Dağıtım, bölge reglaj istasyonlarında gaz basıncı düşürüldükten sonra dağıtım şebekesi vasıtasıyla yapılmaktadır.
Dağıtım şebekesi iki şekilde olabilir:
1)- Dallanma yapısı. Bu yapı ağacın dallarını andırır.
2)- Ring sistemi. Bu sistem boruların birbiriyle bağlanması şeklinde elek görünümündedir.
Ağaç dalları şeklindeki şebeke diğerlerine göre hem daha ekonomik hem de işletmesi daha kolaydır. Ancak, ring sistemiyle yapılan dağıtımın kalitesi daha iyidir. Şöyle ki basıncın düşük olduğu bölgelerde bile ani olarak fazla gaz çekişi yapılabilir ve sürekli gaz arzı sağlanabilir. Ring sisteminde herhangi bir bölgeyi besleyen kolların birinde gaz arzı kesilse bile aynı bölge diğer kollardan beslenebilir. Dallanma şeklindeki şebeke yapısında gaz arzının sürekliliğini sağlamak için, gaz sistemi en az iki şehir ana dağıtım istasyonundan beslenmelidir. Dallanma şeklindeki şebeke daha sonraki yıllarda ring sistemine çevrilebilir.
Dağıtım, 4 bar’lık yüksek basınç tekniği veya 100-150 mbar’lık alçak basınç tekniğine göre yapılır. Dağıtım şebekesi polietilen ve çelik borulardan oluşmaktadır.
Çelik borular, genelde reglaj istasyonlarının çıkışlarında ve karayolu, demiryolu, köprü ve nehir geçişlerinde kullanılmaktadır. Maksimum 4 bar’lık basınca kadar kullanılabilen polietilen borular, korozyona karşı dayanıklı, fileksibil, döşenmesi kolay ucuz olduklarından dolayı dağıtım şebekelerinde tercih edilir.
Şehir şebeke çalışmalarında kazılan çukur, önce kum ile doldurulur ve borular yerleştirildikten sonra üzeri tekrar kum ile doldurulur, sıkıştırılır ve asfalt kaplanır.
Borular gömülü olmasına rağmen çeşitli nedenlerden dolayı hasar görebilir.
Bu nedenler mekanik ve elektrokimyasal olabilir:
- Hattın yakınındaki bir çalışma neticesinde meydana gelebilecek ani darbeler,
- Karayollarında ağır taşıtların geçmesi sonucu oluşan titreşimlerin meydana getirdiği hasarlar,
- Sert taşların yapabileceği zararlar gibi mekanik nedenler ve,
- Toprak içindeki kimyasal ve biyolojik maddelerin korozyon etkileri,
- Elektrik kaçaklarının oluşturduğu elektriksel korozyon,
- Değişik metallerin borularla teması sonucu olabilecek korozyon gibi elektrokimyasal nedenler gaz sistemine zarar verebilir.
Elektrokimyasal nedenler sonucu meydana gelen hasarlar katodik koruma ile çok kısa sürede giderilebilir. Fakat mekanik nedenlerin oluşturacağı hasar riski her zaman için göz önünde tutulmalıdır.
Gaz sistemi üzerinde gazı hızlı bir şekilde kesmek veya miktarını sınırlandırmak için kullanılan vana grupları vardır. Bunlar;
1- Önemli branşmanlar üzerinde yer alan ve çift yönlü kullanılabilen vana grupları 2- Herhangi bir hat işlemi veya emniyet gerektiği zaman iki vana arasındaki gazı çok kısa bir süre içerisinde boşaltmak amacıyla belirli aralıklarla yerleştirilen vana gruplarıdır.
Dağıtım şebekesinden tüketicilere ayrılan ve gazın tek yönde akabileceği sokak bazındaki branşmanlar servis hatlarını oluştururlar. Doğal gaz, dağıtım şebekesinde T bağlantısıyla bağlanan servis hatları yoluyla büyük ticari kuruluşlar ile sanayi tüketicilerine, basınç istasyonlarından sonra; diğerlerine ise binaların cephesinde
bulunan vana, regülatör ve gerekiyorsa sayaç içeren kofradan geçtikten sonra ulaşır.
Genelde servis hatlarında da inşasının kolaylığı ve bakım onarım giderlerinin düşük olmasından dolayı polietilen borular tercih edilir. Servis hatlarının kapasiteleri tüketicilerin gerekli gaz ihtiyaçlarına göre tespit edilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder